Vlaams Autonoom Gemeentebedrijf (AGB) opgericht zonder enige verwijzing naar een specifieke rechtsvorm – implicaties (wetgevende update 05/07/2019)

Is een autonoom gemeentebedrijf onderworpen aan de vennootschapswetgeving ingeval het werd opgericht zonder enige verwijzing naar een specifieke rechtsvorm?

 

Moet het autonoom gemeentebedrijf een commissaris benoemen conform de vennootschapswetgeving (bij overschrijding van twee criteria volgens boekhoudrecht) en een jaarrekening publiceren?

Als antwoord op de vragen kan het ICCI eerst meedelen dat een AGB een publiekrechtelijke rechtspersoon is die een eigen rechtspersoonlijkheid heeft en die is opgericht door de gemeente en wordt belast met een welbepaalde taak van gemeentelijk belang ^[1]. De artikelen 231 tot en met 244 van het Decreet over het lokaal bestuur van 22 december 2017 ^[2] zijn van toepassing op het AGB.

Behoudens enige afwijking in de statuten van het AGB en indien het AGB geen statutaire opdracht vervult van commerciële, financiële of industriële aard, meent het ICCI dat de bepalingen van het Wetboek van vennootschappen / Wetboek van vennootschappen en verenigingen (i.e. voor rechtspersonen met als rechtsvorm vennootschap) niet van toepassing zijn op de AGB in casu.

Er dient evenwel te worden opgemerkt, overeenkomstig artikel 1012, § 1 van het Wetboek van vennootschappen dat: “De artikelen 92, 94 tot 96, 98, 100 tot 102, 104 en 105, 143 en 144, 553 tot 555, 616 tot 619 en 624 van [het] Wetboek [van vennootschappen] zijn, niettegenstaande elk hiermee strijdig statutair beding, van toepassing [zijn] op de publiekrechtelijke rechtspersonen die de rechtsvorm van een handelsvennootschap hebben aangenomen”. Aangezien AGB’s, zoals het AGB ETIZ in casu, echter niet de rechtsvorm van een handelsvennootschap aangenomen, zodanig dat dit artikel 1012, § 1 van het Wetboek van vennootschappen in voorkomen geval niet van toepassing is.

Indien het AGB echter wel een statutaire opdracht vervult van commerciële, financiële of industriële aard, dan menen wij dat het AGB een onderneming is overeenkomstig artikel III.82, § 1, eerste lid, 4° van het Wetboek van economisch recht, dat het volgende stelt:

“[§ 1. De volgende ondernemingen zijn boekhoudplichtig :]

(...)

   4° de openbare instellingen naar Belgisch recht die een statutaire opdracht vervullen van commerciële, financiële of industriële aard;”. 

Vervolgens wordt verwezen naar artikel III.90, § 2 van het Wetboek van economisch recht, dat stipuleert:

“De boekhoudplichtige ondernemingen die niet zijn onderworpen aan het Wetboek van Vennootschappen en de uitvoeringsbesluiten ervan moeten zich gedragen naar de bepalingen daarvan wat de vorm, de inhoud, de controle en de neerlegging van de jaarrekening en het jaarverslag betreft.

  De inhoud en de omvang van hun verplichtingen worden bepaald op basis van dezelfde criteria inzake personeelsbestand, jaaromzet en balanstotaal als degene die gelden voor de ondernemingen onderworpen aan het Wetboek van Vennootschappen.

  De jaarrekening van de openbare instellingen bedoeld in artikel III.82, § 1, eerste lid, 4°, moet worden neergelegd binnen zeven maanden na de afsluitingsdatum van het boekjaar, ook al werd de procedure van toezicht en goedkeuring waaraan zij in voorkomend geval is onderworpen nog niet beëindigd. In dergelijk geval maakt de neergelegde jaarrekening van dit feit uitdrukkelijk melding.

(...)”.

Het ICCI is derhalve van oordeel dat, indien het AGB in casu wel een statutaire opdracht vervult van commerciële, financiële of industriële aard, het AGB in casu:

-     zich effectief dient te gedragen naar de bepalingen van het Wetboek van vennootschappen / Wetboek van vennootschappen en verenigingen wat betreft de vorm, de inhoud, de controle en de neerlegging van de jaarrekening en het jaarverslag van desbetreffende AGB, waarbij de inhoud en de omvang van het verplichtingen worden bepaald op basis van dezelfde criteria inzake personeelsbestand, jaaromzet en balanstotaal als degene die gelden voor de ondernemingen onderworpen aan het Wetboek van vennootschappen / Wetboek van Vennootschappen en verenigingen;

-     een commissaris dient te benoemen conform het Wetboek van vennootschappen / Wetboek van vennootschappen en verenigingen (i.e. “de controle van de jaarrekening”) indien, zoals u stelt in uw vraag, twee groottecriteria die gelden voor de ondernemingen onderworpen aan het Wetboek van vennootschappen / Wetboek van vennootschappen en verenigingenzijn overschreden ^[3]; en

-    een jaarrekening dient neer te leggen binnen zeven maanden na de afsluitingsdatum van het boekjaar, ook al werd de procedure van toezicht en goedkeuring waaraan zij in voorkomend geval is onderworpen nog niet beëindigd.

Vervolgens meent het ICCI dan ook, conform artikel III.90, § 2 van het Wetboek van economisch recht, dat een AGB met een statutaire opdracht van commerciële, financiële of industriële aard zich inderdaad dient te gedragen naar de bepalingen van het Wetboek van vennootschappen / Wetboek van vennootschappen en verenigingen wat de vorm, de inhoud, de controle en de neerlegging van de jaarrekening en het jaarverslag betreft.

 

Inzake de controle van de jaarrekening van het AGB wenst het ICCI daarnaast nog te verduidelijken dat artikel 243bis van het Gemeentedecreet van 15 juli 2005 is opgeheven door artikel 577, 54° van het Decreet over het lokaal bestuur van 22 december 2017 ^[4].

 

Voormeld artikel 243bis, paragraaf 1, luidde als volgt:

 

“§ 1. De controle op de financiële toestand, op de jaarrekening en op de regelmatigheid van de verrichtingen weer te geven in de jaarrekening van het autonoom gemeentebedrijf wordt uitgeoefend door één of meer commissarissen. Die commissarissen zijn erkende bedrijfsrevisoren en worden benoemd door de gemeenteraad. (…).”

 

Sinds 1 januari 2019 werd artikel 243bis van het Gemeentedecreet van 15 juli 2005 gewijzigd door artikel 243 van het Decreet over het lokaal bestuur van 22 december 2017 dat het volgende bepaalt:

 

Ҥ 1. De raad van bestuur spreekt zich uit over de vaststelling van de jaarrekening voor 30 juni van het boekjaar dat volgt op het boekjaar waarop de rekening betrekking heeft.

§ 2. De gemeenteraad brengt advies uit bij de jaarrekening van het autonoom gemeentebedrijf, tenzij de gemeenteraad ervoor gekozen heeft om alle leden van de gemeenteraad te benoemen als lid van de raad van bestuur.

Als de gemeenteraad geen advies heeft verstuurd aan de toezichthoudende overheid binnen een termijn van vijftig dagen, die ingaat op de dag na de ontvangst van de jaarrekening door het gemeentebestuur, wordt de gemeenteraad geacht een gunstig advies te hebben uitgebracht.

§ 3. Als de toezichthoudende overheid geen besluit heeft verzonden over de goedkeuring van de jaarrekening binnen een termijn van honderdvijftig dagen, wordt ze geacht de jaarrekening goed te keuren. Die termijn gaat in op de dag nadat de gemeente de toezichthoudende overheid op de hoogte gebracht heeft van de bekendmaking van de jaarrekening van het autonoom gemeentebedrijf, met toepassing van artikel 286, § 1, en het autonoom gemeentebedrijf de digitale rapportering erover aan de Vlaamse Regering heeft bezorgd.”.

 

De verantwoording van de opheffing van de commissarisopdracht is vervat in de Memorie van toelichting van het ontwerp van decreet over het lokaal bestuur, die het volgende preciseert over bovenvermeld artikel 243:

 

“Dit artikel komt in de plaats van de artikelen 243bis, 243ter en 243quater van het Gemeentedecreet. In artikel 241 van dit ontwerp van decreet worden de bepalingen van titel 4 van overeenkomstige toepassing gemaakt op de autonome gemeentebedrijven, behalve enkele specifieke bepalingen over de jaarrekening, die in dit artikel geregeld worden. De jaarrekening wordt voortaan vastgesteld door de raad van bestuur en voor advies voorgelegd aan de gemeenteraad, waarna ze goedgekeurd wordt door de toezichthoudende overheid. De invoering van het goedkeuringstoezicht op die jaarrekeningen is ingegeven door de nood aan een grotere kwaliteitscontrole, in het licht van de Europese verplichtingen en de vastgestelde tekortkomingen van de huidige rapportering over de autonome gemeentebedrijven.

 

De verplichting om ook de BBC-jaarrekening aan een voorafgaande revisorale controle te onderwerpen, werd in dit ontwerp van decreet niet hernomen. Het verslag van de revisor blijft wel bestaan voor de jaarrekeningen die opgemaakt moeten worden volgens het Wetboek van Economisch Recht en moet dan ook aan de gemeenteraad worden bezorgd, maar er is geen tweede verslag meer nodig voor de jaarrekening in het BBC-formaat. Dat verslag had als bedoeling om de rol van de gemeenteraad te versterken, maar het heeft zijn meerwaarde verloren nu de autonome gemeentebedrijven hun jaarrekening opmaken volgens dezelfde regels en in dezelfde vorm als de gemeenten. Uiteraard blijft het mogelijk dat een gemeente er toch nog voor kiest om de jaarrekening van haar autonome gemeentebedrijven aan een voorafgaande revisorale controle te onderwerpen. Het is enkel niet langer verplicht.”.

 

Uit het bovenstaande volgt dat de decretale afschaffing enkel betrekking heeft op de BBC-rekening. Vanaf 1 januari 2019 zal een AGB enkel een commissaris moeten benoemen waanneer het een statutaire opdracht vervult van commerciële, financiële of industriële aard en voor zover dat meer dan één van de groottecriteria van artikel 15 van het Wetboek van vennootschappen, die gelden voor de ondernemingen onderworpen aan het Wetboek van vennootschappen, zijn overschreden.

 

Uiteraard blijft het mogelijk dat de AGB’s er vrijwillig voor kiezen om hun jaarrekeningen aan een voorafgaande revisorale controle te onderwerpen.

Voor het antwoord op de vraag of een welbepaalde AGB al dan niet onderworpen is aan het Wetboek van vennootschappen / Wetboek van vennootschappen en verenigingen verwijst het ICCI integraal naar onze hierboven gemaakte analyse.

Ten slotte wenst het ICCI nog mee te geven dat de Stichting ICCI in samenwerking met de Commissie Normen voor de Beroepsuitoefening van het IBR een bundel met drie beleids- en beheerscyclus (BBC) voorbeeldverslagen heeft uitgewerkt voor de drie luiken binnen de BBC van de revisorale controle van AGB’s en APB’s. Deze bundel kan worden geraadpleegd en gedownload op de volgende website van het ICCI: https://www.icci.be/nl/publicaties-en-tools/modeldocumenten/modeldocumenten-detail-page/revisorale-voorbeeldverslagen-inzake-bbc .

 

[1] Cf. https://lokaalbestuur.vlaanderen.be/verzelfstandiging-en-samenwerking/gemeentelijke-verzelfstandiging/autonoom-gemeentebedrijf, alsook de artikelen 231 tot en met 244 van het Decreet over het lokaal bestuur van 22 december 2017. .

[2] BS 5 februari 2018.

[3] Over het algemeen: een AGB dat een statutaire opdracht vervult van commerciële, financiële  of industriële aard moet, voor de ondememingsjaarrekening conform het Wetboek van vennootschappen, een commissaris aanstellen wanneer zij meer dan één van de volgende criteria overschrijdt:

• jaargemiddelde van het personeelsbestand: 50;
• jaaromzet (exclusief btw): 9.000.000 euro;
• balanstotaal: 4.500.000 euro.

(Cf. Art. III.90, § 2 van het Wetboek van economisch recht juncto art. 15 W. Venn. juncto art. 141 W. Venn.).

 

[4] Voordat artikel 243bis van het toenmalig Gemeentedecreet werd opgeheven, heeft de Voorzitter van het IBR heeft in Mededeling 2014/09 ^[5] hierbij verklaard:

“Na analyse en consensus werd het volgende overeengekomen inzake het voorwerp van de externe financiële audit ^[6]:

-        Indien de AGB of APB onderhevig is aan het Wetboek van vennootschappen / Wetboek van vennootschappen en verenigingen (i.e. rechtsvorm vennootschap), dan dient zowel de ondememingsjaarrekening zoals voorzien in het Wetboek van vennootschappen, als de Beleids- en Beheerscyclus (BBC)-jaarrekening van de AGB of APB te worden onderworpen aan revisorale controle. Bijgevolg dient het verslag van de commissaris eveneens te slaan op beide jaarrekeningen; en

-        Indien de AGB of APB niet onderhevig is aan het Wetboek van vennootschappen / Wetboek van vennootschappen en verenigingen (i.e. rechtsvorm andere dan vennootschap), dan dient enkel de Beleids- en Beheerscyclus (BBC)-jaarrekening van de AGB of APB te worden onderworpen aan revisorale controle. Bijgevolg dient het verslag van de commissaris enkel te slaan op de BBC-jaarrekening.”.

 

 

 

[5] https://doc.ibr-ire.be/nl/Documents/regelgeving-en-publicaties/rechtsleer/mededelingen/2014_10_03_2014_09_minimumvereisten_commissarisopdracht_AGBs_APBs.pdf. .

[6] Cf J. Christiaens, Aandachtspunten revisorale controle van de BBC-jaarrekening AGB 's en APB 's, Seminarie permanente vorming ICCI, 19 december 2013, p. 3.

 

 

 

 

[DBS1]